โรคสมาธิสั้นคืออะไร ลูกเราเข้าข่ายไหม?

โรคสมาธิสั้น (ADHD) คืออะไร อาการที่พบ และวิธีการรักษา

     โรคสมาธิสั้น (ADHD – Attention Deficit Hyperactivity Disorder) เป็นหนึ่งในความผิดปกติของระบบประสาทที่พบบ่อยที่สุดในวัยเด็ก โรคสมาธิสั้นในเด็ก มักจะตรวจพบหรือได้รับการวินิจฉัยครั้งแรกในวัยเด็กตั้งแต่อายุประมาณ 5-6 ขวบและมักจะมีอาการของโรคไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ เด็กสมาธิสั้น จะมีปัญหาในการให้ความสนใจกับสิ่งต่างๆ รอบตัว ไม่มีสมาธิกับการทำกิจกรรม ไม่นิ่ง ซน มีปัญหาการควบคุมอารมณ์ มีพฤติกรรมหุนหันพลันแล่น (ทำโดยไม่ได้คิดว่าผลจะเป็นอย่างไร) กระตือรือร้นกับสิ่งต่างๆ มากเกินไป รอคอยไม่ได้

     การวินิจฉัยโรคตามเกณฑ์ DSM 5 (คู่มือการการวินิจฉัยอาการผิดปกติทางจิต ฉบับที่ 5) สำหรับ โรคสมาธิสั้นในเด็ก หากมีอาการที่ไม่ตั้งใจ 6 อย่างขึ้นไป สำหรับผู้ป่วยเด็กอายุไม่เกิน 16 ปี และมีอาการเหล่านี้ติดต่อกันนาน 6 เดือน อาจมีความเสี่ยงของโรคสมาธิสั้น

โรคสมาธิสั้น แบ่งออกเป็น 3 ลักษณะใหญ่ๆ ได้แก่

ความไม่ตั้งใจ (Inattention)

1. เด็กๆ มักจะไม่ใส่ใจในรายละเอียดในการทำงานต่างๆ ทั้งก่อนทำ และขณะกำลังทำ มักจะทำผิดพลาดบ่อยๆ งานไม่เสร็จสมบูรณ์

2. มีปัญหาในการให้ความสำคัญกับการทำงาน และกิจกรรมต่างๆ

3. ไม่ค่อยฟัง ไม่ให้ความสนใจคู่สนทนา เรียกไม่ทัน ไม่มองหน้าสบตาระหว่างพูดคุย

4. ไม่ทำตามคำสั่ง ปฏิเสธหรือหลีกเลี่ยงการทำการบ้าน งานบ้าน หรือหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายให้เสร็จสิ้น เสียสมาธิระหว่างทำ

5. มีปัญหาในการจัดการลำดับงาน ความสำคัญในกิจกรรมต่างๆ

6. หลีกเลี่ยงหรือไม่ชอบการทำงาน การบ้าน ที่ต้องใช้สมาธิเป็นระยะเวลานาน

7. ทำสิ่งของต่างๆ ในชีวิตประจำวันหายเป็นประจำ เช่น อุปกรณ์การเรียน ดินสอ หนังสือ

8. วอกแวก เสียสมาธิได้ง่าย     

9. ขี้ลืม ลืมง่าย

 

สมาธิสั้นและหุนหันพลันแล่น (Hyperactivity and Impulsivity)

1. เด็กๆ มักจะมีอาการอยู่ไม่นิ่ง ขยับมือหรือเท้าอยู่ตลอดเวลาขณะนั่งอยู่เฉยๆ หรือไม่ได้ทำกิจกรรมอย่างอื่น

2. ลุกออกจากที่นั่ง ออกจากห้องเรียน ไม่ฟังคำสั่งครู หรือทำกิจกรรมตามเพื่อนๆ

3. ชอบวิ่ง ปีนป่ายในสถานการณ์ที่ไม่เหมาะสม ไม่ระมัดระวังตัวเอง มีอาการกระสับกระส่าย

4. ไม่สามารถเล่น หรือทำกิจกรรมอย่างเงียบๆ ได้ ชอบทำเสียงดัง เล่นแรง

5. ชอบเดินไป มา หรือต้องมีทำกิจกรรมอยู่ตลอด นั่งเฉยๆ ไม่ได้

6. พูดเกินจริง แต่งเติมเรื่องตามจินตนาการ อาจมีการชอบพูดโกหก

7. ชอบพูดสวนขณะกำลังสนทนากับผู้อื่น ก่อนที่คู่สนทนาจะพูดจบ

8. ไม่สามารถอดทน รอคอย การเล่นตามกติกาแบบสลับฝั่งเล่น การต่อคิว

9. ขัดจังหวะการเล่น การเข้าร่วมสนทนา ก้าวก่ายผู้อื่น

มีอาการร่วมระหว่าง ความไม่ตั้งใจ (Inattention) กับสมาธิสั้นและหุนหันพลันแล่น (Hyperactivity and Impulsivity)

สาเหตุของโรคสมาธิสั้นในเด็ก

     ปัจจุบันสาเหตุของโรคสมาธิสั้นในเด็ก ยังไม่มีข้อสรุปที่แน่ชัดทางการแพทย์ แต่จากการวิจัยในปัจจุบันแสดงให้เห็นว่า โรคสมาธิสั้นในเด็ก อาจเกิดจากพันธุกรรม หรือกรรมพันธุ์จากพ่อ แม่ และครอบครัวเป็นส่วนสำคัญอย่างมากทำให้เกิดโรคสมาธิสั้น และมีตัวแปรอื่นๆ ที่อาจเป็นปัจจัยเสี่ยง

- อาการบาดเจ็บ หรือผิดปกติของสมอง

- การใช้แอลกอฮอล์ หรือบุหรี่ ระหว่างตั้งครรภ์

- คลอดก่อนกำหนด

- น้ำหนักแรกเกิดต่ำกว่าเกณฑ์

สัญญาณผิดปกติที่ผู้ปกครองควรเฝ้าระวังโรคสมาธิสั้นในเด็ก

     ถึงแม้ว่าพฤติกรรมต่างๆ ของเด็ก การอยู่ไม่นิ่ง ซน ไม่มีสมาธิจดจ่อ อาจเป็นเรื่องปกติในการทำกิจกรรมต่างๆ ที่บ้านหรือที่โรงเรียนบ้าง แต่อย่างไรก็ตาม เด็กที่เป็นโรคสมาธิสั้นจะไม่ได้มีอาการเหล่านี้เล็กน้อยเท่านั้น  แต่จะดูค่อนข้างรุนแรงกว่าปกติทั่วไป ซึ่งอาจจะก่อให้เกิดปัญหาที่โรงเรียน ที่บ้าน หรือกับเพื่อน

อาการของเด็ก ที่อาจมีภาวะของโรคสมาธิสั้น

- มีอาการเหม่อลอย อยู่กับความคิดตัวเอง

- ชอบลืม หรือทำสิ่งของหายบ่อยๆ

- ไม่นิ่ง เดินไปเดินมาตลอดเวลา เดินวน ลุกออกจากที่นั่ง ออกนอกห้องขณะเรียน

- พูด หรือตั้งคำถามเยอะเกินไปกับทุกสิ่งรอบตัว พูดเกินจริง

- งานต่างๆ ที่ได้รับมอบหมายทำได้ไม่เสร็จสมบูรณ์ ไม่คิดไตร่ตรองให้ถี่ถ้วนก่อนทำ หรือระหว่างทำงาน ลืมขั้นตอน

- ไม่ชอบทำการบ้าน พยายามหลีกเลี่ยงงานที่ต้องใช้สมาธิ

- ตอบสนองกับสิ่งเร้าต่างๆ อย่างรวดเร็วเกินพอดี ทั้งทางสายตา ทางการได้ยิน ทำให้เสียสมาธิได้ง่าย

- มีปัญหาในการรอคอย การเล่นที่ต้องใช้การผลัดกันเล่น ผลัดกันทำ ตามกติกา

- ปรับตัวเข้ากับเพื่อนในวัยเดียวกันได้ยาก ไม่มีค่อยมีเพื่อนสนิท

 

แนวทางการรักษาโรคสมาธิสั้นในเด็ก

     โรคสมาธิสั้นในเด็ก (ADHD) สามารถบรรเทาอาการ หรือทำให้อาการของตัวโรคที่เป็นปัญหากับชีวิตประจำวันน้อยลงได้ โดยการใช้ยาและการเข้ารับบำบัดรักษา แต่การใช้การรักษาคู่กันทั้งสองรูปแบบ จะได้ผลที่ดีที่สุด
     การบำบำบัดรักษาโรคสมาธิสั้นในเด็ก สามารถเริ่มต้นได้โดยการพาเด็กๆ เข้ารับการตรวจประเมินวินิจฉัยโรคโดยแพทย์เฉพาะทาง เช่น แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านพัฒนาการเด็ก กุมารแพทย์ จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น อาจมีการรักษาโดยใช้ยา (ต้องได้รับการวินิจฉัยและจ่ายยาจากแพทย์เท่านั้น) ควบคู่กับการพบนักกิจกรรมบำบัด นักจิตวิทยาพัฒนาการ นักจิตวิทยาคลินิก อย่างต่อเนื่อง เพื่อฝึกบำบัดให้อาการของโรคสมาธิสั้นดังกล่าวดีขึ้นตามลำดับ จนอาการของโรคสมาธิสั้น ส่งผลต่อชีวิตประจำวันของเด็กๆ น้อยลง

   หากคุณพ่อ คุณแม่ หรือผู้ปกครองมีพบว่า ลูก บุตรหลานของท่านมีอาการเหล่านี้ เช่น พูดช้า ไม่พูด พูดไม่เป็นคำ ไม่มองหน้าสบตา ซน อยู่ไม่นิ่ง ชอบปีนป่าย เล่นไม่เป็น ไม่มีสมาธิในการเรียน เรียนหนังสือช้า หรือเข้าข่ายออทิสติกแท้ ออทิสติกเทียม สมาธิสั้น พัฒนาการล่าช้าหรือไม่

     สามารถสอบถามข้อมูลหรือรับคำปรึกษาแนะนำเบื้องต้นผ่านทางโทรศัพท์ 083-806-1418 และทาง ประเมินภาวะทางพัฒนาการถึงที่บ้านโดยหัวหน้าทีมนักกิจกรรมบำบัดของเรา โดยไม่มีค่าใช้จ่ายใดๆ และเรายังให้บริการคอร์สกระตุ้นพัฒนาการถึงที่บ้านแบบตัวต่อตัวทั้งรูปแบบภาษาไทยและภาษอังกฤษ คอร์สฝึกบำบัดออนไลน์สำหรับผู้ปกครอง กิจกรรมบำบัด ฝึกพูด ปรับพฤติกรรม โดยนักวิชาชีพผู้เชี่ยวชาญด้านพัฒนาการเด็ก นักกิจกรรมบำบัด นักแก้ไขการพูด นักจิตวิทยาคลินิก นักจิตวิทยาพัฒนาการ ครูการศึกษาพิเศษ รู้เร็ว เริ่มรักษาเร็ว พัฒนาการมีโอกาสกลับมาใกล้เคียงปกติ เพราะเราเชื่อว่าเด็กๆทุกคนสามารถเรียนรู้และพัฒนาได้อย่างเต็มศักยภาพหากได้รับการฝึกจากนักบำบัดผู้มีความเชี่ยวชาญในแต่ละด้าน รวมถึงได้รับคำแนะนำอย่างเฉพาะเจาะจงและถูกต้องเหมาะสม

 

อ้างอิง

www.cdc.gov (CDC - ศูนย์ควบคุมโรคติดต่อสหรัฐอเมริกา)
www.nhs.uk (บริการสุขภาพแห่งชาติ สหราชอาณาจักร)
www.medicalnewstoday.com Medically reviewed by Karin Gepp, PsyD 
American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th edition. Arlington, VA., American Psychiatric Association, 2013.